FAST sisteminde yeni dönem

TCMB’nin internet sitesinde TCMB Ödeme Sistemleri ve Finansal Teknolojiler Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Bilgehan Kürşad Öz, Bilişim Uzman Yardımcıları Mustafa Mert Aşkaroğlu ve Enes Karayel ile Danışman Ahmet Semih Tunalı tarafından hazırlanan bir analiz yayımlandı.

Analizde, TCMB’nin, Merkez Bankası Dijital Parası (Dijital Para) için faaliyetlerine 2020’de kavram ispatı çalışmaları ile başladığı aktarılarak, kavram ispatı çalışmasının başarıyla tamamlanmasının ardından Merkez Bankası Dijital Türk Lirası AR-GE Projesi ile çalışmalara devam edildiği bildirildi.

Analizde, dijital Türk lirasının, dolaşıma girdikten sonra tamamlayıcı bir ödeme kanalı oluşturulması, finansal kapsayıcılık oranının artırılması, gelişen yenilikçi kullanım alanları için bir taban oluşturulması ve ödemelerde bölünmüşlüğün azaltılması gibi çeşitli katkılar sağlamasının beklendiği aktarıldı.

Halihazırda, TCMB tarafından finansal kuruluşlar üzerinden vatandaşların kullanımına sunulan ödeme sistemlerinin bulunduğu belirtilen analizde, şu değerlendirmelere yer verildi:

“Mevcut dijital ödemelerde kullanılan banka parasının dolaşımına ek olarak dijital para sistemi ile Merkez Bankası parasının da dijital olarak anlık ve 7/24 dolaşımı sağlanacak. Bankacılık sistemine erişim ve katılımın yaygın olduğu ülkemizde, finansal kapsayıcılığın projenin öncelikli hedefleri arasında yer almadığı değerlendiriliyor. Bununla birlikte dijital Türk lirası, dijital ödeme hizmetlerine her vatandaşın erişebilmesini sağlamak için önemli bir fırsat olacak. Vatandaşlar, dijital para hizmetine erişim için kullandıkları finansal aracı kurumlara ödeme işlemleri yönünden bağımlı olmayacaklar.”

FAST’A ALTERNATİF

Analizde, TCMB’nin, dijital Türk lirasını anlık ödeme sistemi FAST’a paralel ayrı bir çözüm olarak tasarladığının altını çizilerek, şunlar kaydedildi:

“Vatandaşların kullanımına sunulan dijital merkez bankası parası ile tamamlayıcı bir ödeme kanalının varlığı, parasal egemenliğin sürdürülmesine hizmet edebilir ve hem kullanıcı tercihleri için çeşitlilik hem de olağanüstü durumlar için yedeklilik sağlayabilir.

Mevcut ödeme sistemleri altyapıları üzerine inşa edilen ve merkez bankası parasını kullanıcıya sunan ek bir ödeme kanalı kurulması mümkün olmakla birlikte böyle bir çözüm mevcut sistemlere doğrudan bağımlı olunması sebebiyle istenilen yedekliliği sağlayamaz. Bu bağlamda, dijital para için ayrı bir sistem geliştirilmekle birlikte dijital para ve kaydi para arası dönüşümler için mevcut TCMB ödeme sistemleriyle entegrasyon da sağlanmakta.”

Bankacılık sistemindeki yaygın katılıma rağmen dijital ödemelerin ve erişimin geliştirilmesi için hala alan bulunduğu aktarılan analizde, nakit özelliklerini de içeren bir biçim olarak dijital paranın, banka hesabı bulunmadan da herkes tarafından kullanılabileceği belirtildi.

Analizde, bu nedenle dijital Türk lirası hesapları için banka hesabı gerektirmeyen bir model tasarımın ön plana çıktığı ifade edilerek, iki katlı model gözetilmekle birlikte ödeme ve transfer işlemleri için belli bir finansal aracı kuruma bağımlılık oluşmamasının hedeflendiği aktarıldı.

“DİJİTAL PARA YEKNESAKLIK SAĞLAYABİLİR”

Ulaşım, yemek, ödül veya çocuklara yönelik çeşitli uygulamaların halihazırdaki farklı dijital ödeme çözümlerine örnekler olarak sayılabileceği belirtilen analizde, bu açıdan dijital paranın, çevrim dışı da kullanılabilen yasal bir ödeme aracı olarak ödemelerde yeknesaklık sağlayabileceği, buradaki kilit noktanın ise dijital para kullanmanın zorunlu olmaması ve kullanıcıların kendi tercihleri doğrultusunda dijital para ile ödeme yapmayı seçebiliyor olması olarak gösterildi.

Analizde, dijital Türk lirasının temelini oluşturan teknolojilerin hızla geliştiği ve değiştiği göz önüne alındığında dijital Türk lirasının geliştirilmesinde dinamik bir yaklaşımın benimsenmesinin gerektiğine dikkati çekerek, şu ifadeler yer aldı:

“Hesaplama gücündeki sürekli artış, dağıtık defter teknolojilerindeki yenilikçi yaklaşımlar ve siber güvenlik alanındaki yeni problemler ile çözümleri gibi birçok faktör yakın ve uzak gelecekte dijital Türk lirasının sürekliliğinde kritik öneme sahip olabilir. Dijital Türk lirasının kuantum bilişim dahil dinamik teknoloji ortamına uyum sağlayabilmesi için, AR-GE faaliyetlerinin tedavül sonrasında da devam etmesi bekleniyor.”