Dünya emekli maaşı sıralamasına Türkiye zar zor girdi

2025 yılının Ocak ayında, Türkiye’de en düşük emekli maaşı 14 bin 469 TL’ye çıkartıldı. Bununla birlikte emekli maaşı için sosyal destek olarak adlandırılan bayram ikramiyelerine de bin TL’lik bir artış yapıldı ve 3 bin TL’den 4 bin TL’ye çıkartıldı. Ancak yapılan bu artışlar Türkiye’de emeklilerin geçim sıkıntısına ne yazık ki merhem olamıyor. Ve bu artışlar zaten büyük bir eleştiri konusu haline gelerek yetersiz olduğu savunuldu. 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2024 yılını “Emekliler Yılı” olarak ilan etmişti. Ancak, DİSK Emekli-Sen Başkanı Cengiz Yavuz, 2024 yılının emekliler için “açlık, yoksulluk ve sefalet yılı” olduğunu belirterek, 2025 yılında durumun daha da kötüleşeceği uyarısında bulundu.

HAYAT PAHALILIĞI VE ERİMENİN ETKİSİ 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2024 yılında emekli maaşlarında tarihsel düzeyde artışlar yapıldığını belirtse de, hayat pahalılığının ve fiyat dengesizliğinin bu artışları zamanla erittiğini ifade etti. Bu durum, emeklilerin geçimlerini daha da zorlaştırdı.

KÜRESEL EMEKLİLİK ENDEKSİ VE TÜRKİYE’NİN YERİ 

Amerika merkezli danışmanlık şirketi Mercer ve CFA Institute tarafından her yıl yayımlanan Küresel Emeklilik Endeksi, dünya çapındaki emeklilik sistemlerini karşılaştıran önemli bir araştırma kaynağıdır. 2024 yılında 48 ülke karşılaştırıldı ve Türkiye, sıralamada sondan dördüncü oldu. Endekse göre, ilk sırayı Hollanda alırken, Türkiye’nin puanı 48.3’te kaldı. Türkiye’nin gerisinde ise Filipinler, Arjantin ve Hindistan yer aldı.

TÜRKİYE’NİN EMEKLİLİK SİSTEMİ ÜZERİNE GERİ BİLDİRİMLER 

Mercer ve CFA Institute’a göre, emeklilik sisteminin üç önemli kriteri bulunmaktadır: emekli maaşının miktarı, sistemin sürdürülebilirliği ve güvenilirliği. Türkiye’nin bu başlıklarda yapması gereken düzeltmeler ise şunlar:

En düşük emekli maaşları artırılmalı.

Özel emeklilik sistemleri daha yaygınlaştırılmalı.

Emekli maaşı almak için özel emeklilik fonunda biriken paraya erişim sınırlanmalı.

YAŞLI GELİR ADELETSİZLİĞİ YÜKSEK 

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), 2023 yılında yayımladığı raporunda Türkiye’deki 65 yaş ve üzeri nüfusun harcanabilir gelir adaletsizliğinin “çok yüksek” olduğunu belirtti. OECD raporunda, Türkiye’nin 38 ülke arasında bu konuda en fazla eşitsizliğe sahip beşinci ülke olduğu vurgulandı. Enflasyonun yüksek olması nedeniyle, emekli maaşlarının artırılmasına rağmen bu artışların kısa vadede yetersiz kaldığı ifade ediliyor.

TÜRKİYE’NİN AVRUPA’DAKİ SIRALAMASI DÜŞÜŞTE 

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) tarafından Kasım 2024’te yayımlanan bir rapor, Türkiye’nin Avrupa’daki emekli maaşı sıralamasında büyük bir gerileme gösterdiğini ortaya koydu. 2012-2021 yılları arasında Türkiye’de emekli maaşları, euro cinsinden yüzde 33,6 azaldı. 2012 yılında Türkiye, 9 Avrupa ülkesinden daha yüksek emekli maaşına sahipken, 2021 yılı itibarıyla sadece Bulgaristan’dan daha iyi durumda kaldı.

EMEKLİ MAAŞLARININ BELİRLENMESİ VE DEVLET KATKISI 

Türkiye’de emekli maaşları, emeklilerin çalışma hayatı boyunca ödedikleri primlerden finanse edilmektedir. Ancak nüfusun yaşlanması ve emekli sayısının artması ile birlikte, devletin bu maaşlara kısmi bir katkı sağladığı görülmektedir. Emekli-Sen Genel Sekreteri Fikri Kalender, devletin emeklileri bir yük olarak gördüğünü ve hak ettikleri maaşların ödenmediğini belirtiyor.

EMEKLİ MAAŞLARININ TARİHSEL DEĞİŞİMİ 

Geçmiş yıllarda, Türkiye’de emekli maaşları toplumun büyük bir kısmından daha yüksekken, bu oran zamanla azalmıştır. 2000’lerin başında, en düşük emekli maaşı asgari ücretin 1,3 katı kadar iken, 2016’dan sonra bu oran asgari ücretin altına düşmüştür. Bu durum, emeklilerin yaşamını zorlaştırmış, özellikle kira ödemek zorunda olan emekliler için daha büyük bir problem oluşturmuştur.

BAYRAM İKRAMİYELERİNİN DEĞERİ 

Prof. Dr. Aziz Çelik, emekli maaşlarının yıllar içinde kaybolan değerini örnekler vererek açıklamaktadır. Bayram ikramiyeleri, enflasyon oranında artırılsaydı bugün 8.500 TL civarında olması gerekirdi. Ancak ikramiye artışı sınırlı kalmış ve emeklilerin geçimlerini karşılamakta yetersiz kalmıştır.

EMEKLİ MAAŞLARINDAKİ DEĞİŞİM VE ZORLUKLAR 

2008 yılında yapılan değişikliklerle birlikte, emekli maaşları bağlama oranı düşürülmüş ve ekonomik büyümenin payı da sınırlanmıştır. Bu nedenle, emekli maaşları çok düşük seviyelerde kalmış ve devletin maaşlara katkısı son yıllarda artmıştır. 2000’lerin başında, merkezi bütçenin yaklaşık yüzde 20’si emekli maaşlarına katkı olarak aktarılırken, bu oran şu an yüzde 12-13 seviyesine inmiştir.

EMEKLİ MAAŞI NE KADAR OLMALI? 

Prof. Aziz Çelik, emekli maaşlarının çalışırken alınan son maaşın yüzde 75’inin altına düşmemesi gerektiğini savunmaktadır. Ayrıca, en düşük emekli maaşının asgari ücret seviyesinde belirlenebileceğini ancak tüm maaşların bu seviyede eşitlenmemesi gerektiği ifade edilmektedir.

Emekli-Sen Genel Sekreteri Fikri Kalender de bu yıl aldıkları yüzde 14’lük zammın, diğer temel harcamalarda yaşanan artışların gerisinde kaldığını belirterek, emeklilerin sorunlarının arka planda kaldığını vurgulamaktadır.

Türkiye’deki emeklilerin karşılaştığı zorluklar, artan yaşam maliyetleri ve düşen maaşlarla giderek daha da büyümektedir. Küresel emeklilik sıralamalarında Türkiye’nin durumu, iyileştirilmesi gereken birçok başlığı ortaya koymaktadır. Emekli maaşlarının artırılması, özel emeklilik sistemlerinin yaygınlaştırılması ve eşitsizliklerin giderilmesi, Türkiye için çözülmesi gereken en önemli meselelerdir.