İşte asgari ücret için masada görüşülecek rakamlar

6 milyondan fazla çalışanı ilgi­lendiren asgari ücret git gide genel ücrete doğru ilerliyor. Bu ekonomik koşullarda milyonlarca haneyi derinden etkileyecek asgari ücret için belirlenecek zam oranı yıl sonu yaklaştıkça ülke gündemi haline geldi.

Ekonomide veriler ve tahminler netleştikçe zam komisyonunda masada görüşülecek rakamlar da netleşmeye başladı. Zam oranları merakla beklenirken asgari ücret için taraflar taleplerini sıraladı.

Türkiye’de milyonlarca iş­çiyi ilgilendiren 2025 as­gari ücret görüşmeleri öncesinde ‘oran’ tartışmaları da alevlendi. Dünya’dan Ferit Parlak ve Nurdoğan A. Ergün’in haberine göre; ücretin belirlenme­sinde ‘hedef enflasyon mu, yılso­nu enflasyonu mu’ dikkate alına­cak sorusu henüz cevap bulama­mışken, görüşmeler öncesinde IMF’nin % 25 oranında sınırlı bir asgari ücret artışı önermesi ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan’ın da benzer bir orana işaret etmesi, asgari ücretteki artışın %20-25 ile sınırlı kalaca­ğı sinyallerini veriyor.

“KARA DELİĞİN NEDENİ ASGARİ ÜCRET DEĞİL

İşçi sendikaları ise Asgari Üc­ret Tespit Komisyonu’nun ada­letli ve kapsayıcı olmadığına ina­nıyor. HAK-İŞ Konfederasyonu Genel Başkanı Mahmut Arslan, tüm tarafların eşit bir şekilde yer aldığı bir komisyonun kurulması ve o komisyon tarafından tespit edilmesi gerekliliğine dikkat çe­kerken, Türkiye İşçi Sendikası Konfederasyonu (Türk-İş) Baş­kanı Ergün Atalay ise “Çalışanla­rın insan onuruna yakışır şekil­de yaşamasını istiyoruz” diyerek alanın sesine kulak verilmesini istedi.

Devrimci İşçi Sendikala­rı Konfederasyonu (DİSK) Ge­nel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, asgari ücretin sembolik bir üc­ret olmadığını belirterek, enf­lasyon altında bile isteye ezdiril­diğini söyledi. Kamu Emekçile­ri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) Eş Genel Başkanı Ayfer Koçak da asgari ücrete yapılacak zammın enflasyonu artırdığı gi­bi bir yaklaşım asla kabul etme­diklerini belirterek, “Bütçedeki kara deliğin nedeni asgari ücret değil” dedi.

DİĞER ÜCRETLER İÇİN DE BELİRLEYİCİ OLACAK

TCMB Başkanı Karahan, as­gari ücretin %25 civarında ar­tışının enflasyon görünümüyle uyumlu olduğu mesajını verdi. Ancak MB’nin asgari ücret üze­rinde bir yetkisi ve etkisi bulun­muyor. Açıklanacak ücret, asgari ücretliler kadar diğer ücretli ça­lışanlar için de bir gösterge ola­cak. Türkiye’de asgari ücretli ça­lışan sayısı yaklaşık 6 milyonun üzerinde. Toplam 15,9 milyon çalışanın %50’ye yakın bölümü asgari ücretli çalışıyor.

Mevcut durumda 17 bin 2 TL olan asga­ri ücret, TÜRK-İŞ’in eylül ayı verilerine göre 4 kişilik bir aile­nin açlık sınırı olan 19 bin 830 TL’nin altında kalıyor. Yoksulluk sınırı ise 64 bin 595 TL. Ekono­mistler, asgari ücret zam oran­larında gerçekleşen enflasyon oranlarının dikkate alınması ge­rekliliğine dikkat çekerken, iş dünyası vergisel düzenleme vur­gusu yapıyor. İşçi temsilcileri ise verilecek her oranın yetersiz ka­lacağına işaret ederek, “Türki­ye’de asgari ücret ortalama gelir haline getirilmemeli” vurgusu­nu yapıyor.

ZAM SENARYOLARI NASIL ŞEKİLLENİYOR?

IMF’nin Türkiye Şefi James Wals, Türkiye’nin asgari ücret artışlarından kaçınması uyarı­sını yaparak, ücret artışı yerine düşük gelirli ailelere nakit trans­ferleri yoluyla destek sağlaya­cak sosyal programlar önerisi getirdi. IMF Avrupa Dairesi Di­rektörü Alfred Kammer de Tür­kiye’deki enflasyonla bağlantılı sorunlardan birinin geçmiş enf­lasyon gelişmelerine dayalı as­gari ücret artışları olduğunu sa­vundu. Kammer’e göre, enflas­yonla mücadelede henüz istenen noktaya gelinmedi ve Türkiye sı­kı para politikasına devam etme­li.

Öte yandan piyasalarda asga­ri ücret için %25-30’luk bir zam oranı yüksek sesle konuşulmaya başlandı. İş dünyasındaki ağır­lıklı görüş asgari ücretin 22-23 bin lira düzeyine çıkarılması yö­nünde. Muhalefet ise en az 30 bin TL olması gerektiğini belir­tiyor. Asgari ücret, geçen yıl ocak ayında %49,11 oranında zamla­narak 17 bin 2 TL’ye yükselmişti. 2025 Ocak ayında %25 zam yapı­lırsa yeni asgari ücret 21 bin 250 TL olacak. OVP enflasyon hedefi olan %41,5’lik zam yapılırsa 24 bin TL’yi aşacak.

OVP’deki 2025 enflasyon he­defi olan %17,5’lik zam gelirse as­gari ücret 19 bin 975 TL olacak. MB’nin %38’lik hedefi oranında bir zam artışı olursa asgari üc­ret 23 bin 460 TL’ye çıkacak. Pi­yasa beklentileri doğrultusunda %45’lik zam yapılırsa asgari üc­ret 24 bin 650 TL olacak. Kimi beklentiler de orandan öte yeni asgari ücretin 25 bin 500 TL ci­varında şekilleneceği yönünde.

ASGARİDE ‘EN DÜŞÜK’ 5. ÜLKEYİZ

Türkiye’de 10 işçiden 6’sı asgari ücretin %20 fazlasının altında çalışıyor. MB ve DİSK-AR verileri ile çeşitli araştırmalar asgari ücret civarında bir ücretle çalışanların oranının %50’lerde olduğunu gösteriyor. Milyonlarca işçi asgari geçim için yetersiz olan asgari ücretle geçinmeye çalışırken, işçilerin bir bölümü de yasal asgari ücrete dahi erişemiyor.

Asgari ücret ve altında çalışanların oranı tekstil, giyim, deri, mobilya imalatı, gıda, inşaat ve turizm sektörlerinde daha yüksek düzeyde seyrediyor. Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük asgari ücrete sahip 5. ülke. Türkiye’den daha düşük asgari ücrete sahip ülkeler Makedonya (359 €), Arnavutluk (375 €) ve Bulgaristan (399 €). 2013’te Avrupa’da Türkiye’den düşük asgari ücretli 14 ülke varken, 2023 yılı sonunda sadece 4 ülke yer aldı.

126 İKTİSATÇIDAN ASGARİ ÜCRET UYARISI

Türkiye ekonomisine odaklanan 126 iktisatçı ortak bir açıklamayla ‘asgari ücret artışlarında gerçekleşen enflasyon oranının’ dikkate alınması çağrısında bulundu. Ekonomistler, 2025 yılı Ocak ayı için öngörülen artışın enflasyon oranı %25 baz alınarak belirlenmesi ihtimalinin ‘bilimsel ve sosyal açıdan kaygı verici’ olduğunu söyledi. Çağrının imzacıları arasında Korkut Boratav, Şevket Pamuk, Hayri Kozanoğlu, Yalçın Karatepe, Galip Yalman, Uğur Gürses, Sabri Öncü, Hüseyin Özel gibi isimler var.

“GELİRDE VERGİDE ÜLKEDE ADALET İSTİYORUZ”

Yüksek enflasyonun tüm ücretli çalışanların ve emeklilerin gelirlerini hızla eritmeye devam ettiğini belirten Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, “TÜİK’in baskılanmış enflasyon verilerine göre bile asgari ücret ve bütün ücretler olağanüstü derecede geriledi. Bu nedenle gelir dağılımı, ücretliler ve dar gelirliler aleyhine daha da bozuldu. Açlık sınırının bugün 20 bin liranın üzerine çıktığı, yoksulluk sınırının 70 bin lirayı bulduğu bir ülkede 17 bin lira asgari ücret kabul edilemez” dedi.

Türkiye’de asgari ücretin sembolik bir ücret olmadığına işaret eden Çerkezoğlu, şöyle devam etti: “Sendikal hakların kullanımının önündeki engeller nedeniyle Türkiye işçi sınıfının yarısından fazlası asgari ücret civarında ücretlere mahkûm ediliyor, asgari ücret ise bile isteye enflasyona ezdiriliyor. ‘Bile, isteye’ diyoruz çünkü hem hükümet kanadından hem de IMF kaynaklarından enflasyonun nedeni olarak ücretleri gösteren bir yaklaşım söz konusu. Enflasyonun gerçek nedeni işçilere verilen ücretler değil. Enflasyonun gerçek nedeni aşırı kârlarını daha da artıran şirketler.

Her eve giren iki asgari ücret ile en azından yoksulluk sınırının yakalanmasını istiyoruz. En önemlisi sendikal hakların kullanımının önündeki engellerin kaldırılmasını ve toplu iş sözleşmesi kapsamının genişlemesini ve böylece asgari ücrete mahkûmiyetin ortadan kaldırılmasını istiyoruz. İnsanca yaşanabilecek ücretler ve ‘gelirde adalet, vergide adalet, ülkede adalet’ istiyoruz.”

“KARA DELİĞİN SORUMLUSU ÇALIŞAN DEĞİL”

“KESK olarak asgari ücret komisyonu içerisinde yokuz ama asgari ücret kamu emekçilerinin de hayatında belirleyici” diyen Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) Eş Genel Başkanı Ayfer Koçak, “Asgari ücreti de bizim ücretlerimizi de belirleyen en önemli sıkıntı TÜİK’in verilerinin gerçeği yansıtmaması.

2023 Ocak ayında asgari ücrete yapılan zamla kamu emekçilerinin maaşları neredeyse aynılaştı. Asgari ücretin tanımı çok net; asgari ücret vasıfsız işe yeni başlayan birisinin alması gereken en düşük ücrettir. Ama bu ülkede şu anda mühendisler de işe başlarken asgari ücretle başlıyorlar, hukukçular asgari ücrete mahkûm bırakılmış. Yine işçilerin %60’a yakını asgari ücrete yakın gelir sahibi” diye devam etti.

Tartışmanın asgari ücretten çıkıp ortalama gelir tartışması haline geldiğini ifade eden Koçak, “Şu anki asgari ücrete %30 değil %100 de oran koysanız açlık sınırının üstüne çıkamıyor. Asgari ücret meselesinin ortalama gelir düzeyi olarak algılanmasını asla kabul etmiyoruz. Asgari ücrete yapılacak zammın enflasyonu artırdığı gibi bir yaklaşım asla kabul edilemez. Bütçedeki kara deliğin nedeni asgari ücret değil. Emeğiyle geçinen insanlar bütçeyi oluşturuyor. Dolayısıyla asgari ücretle ilgili bir rakam telaffuz etmek, bir oran telaffuz etmek çok karşılığı olan bir süreç değil” diye konuştu.

“İŞÇİYİ DÜŞÜRMEYE HAKKINIZ YOK”

Türkiye İşçi Sendikası Konfederasyonu (Türk-İş) Başkanı Ergün Atalay, “İş yerlerimizde, evlerimizde huzurumuz yok. Bu ücretlerle bırakın bir ay, bir hafta geçinmek bile zor. Çalışanların insan onuruna yakışır şekilde yaşamasını istiyoruz. Aralık ayında asgari ücret görüşmeleri başlayacak. O görüşmelerde 4 işçi de olacak. Orada ne karar alıyorlarsa harfiyen ona uyacağız. Asgari ücretin iyileştirilmesinin yanı sıra vergi sisteminde de yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç var.

Asgari ücretlinin de emeklinin de ihtiyacı var. Hazırladığımız raporu grup başkan vekillerine, Maliye Bakanı’na sunacağız ve ‘Adaletsiz vergi sistemini değiştirin. Bunu değiştirene kadar alanlarda, sokaklarda bu meseleleri haykırmaya devam edeceğiz. Bu olmazsa olmaz. Alanın sesine kulak verin. Enflasyonu düşüreceğim diye bizi düşürmeye hakkınız yok’ diyeceğiz” ifadelerini kullandı.

“ASGARİ ÜCRET KOMİSYONU ADALETLİ DEĞİL”

Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun yapısına itirazları olduğunu söyleyen HAK-İŞ Konfederasyonu Genel Başkanı Mahmut Arslan, “Tüm tarafların komisyonda yer almalarını ve orada bir mutabakatla asgari ücretin belirlenmesini istiyoruz. Komisyonun yapısı hakkaniyetli, adaletli, kapsayıcı ve katılımcı değil. İkincisi asgari ücret uygulamalarına da itirazımız var. Asgari ücret isminden de anlaşıldığı gibi en düşük ücret, minimum ücret.

Bu ücretin altında çalıştıramazsınız. Bugün geldiğimiz noktada asgari ücretle çalışanların toplam çalışanlara oranı %50’ye yaklaşmış durumda. Bu nedenle 4 kişilik bir ailenin asgari ihtiyaçlarını karşılayacak bir ücret istiyoruz. Biz dolaylı vergilerin azaltılmasını, doğrudan vergilerin de çok kazanandan çok az kazanandan az şeklinde düzenlenmesini talep ediyoruz. Asgari ücretle çalışan insanların beli bükülmeden geçinebilmelerinin sağlanması şart” dedi.

İŞVERENİN BEKLENTİSİ YIKILMAMAK

Asgari ücrette dillendirilen oranı işçi düşük, işveren ise yüksek buluyor. Maliyet yükünü artırmayacak makul bir oran talep eden işveren, asgari ücrette özellikle vergi vurgusu yapıyorken, enflasyonda OVP hedefi olan yüzde 17.5’in baz alınmasını talep ediyor.

Asgari ücret, ülke günde­minin önemli tartışma konularından olma­ya devam ediyor. Dillendirilen yüzde 25 zam oranı hem işçi hem de işveren tarafından ma­kul kabul edilmiyor. İşçi tem­silcileri “Bütçedeki kara deli­ğin nedeni asgari ücretli değil” derken işveren temsilcileri, zamların getireceği yeni ma­liyet artışlarından dertli. An­cak genel tablonun aksi yönün­de düşünen bazı işveren, artış oranının yüzde 32-35’i bulma­sı gerektiğini söylüyor. İşveren tarafındaki genel talep, oranın OVP’deki yeni dönem enflas­yon hedefleri ve kur politika­sı doğrultusunda belirlenme­si yönünde. İşveren, maaşların artacağı bu süreçte, yüklerinin hafifletilmesi için vergi indi­rimi, işveren sigorta primle­rinde sağlanacak teşvikler ve KOBİ’lere özel düşük faizli ve uzun vadeli kredi gibi finansal destekler bekliyor. İşverenin asgari ücret konusundaki en önemli talebi vergi dilimleri­nin düzenlenmesi.

“İŞVERENDE GENEL BEKLENTİ 25 BİN 500 TL”

Allservice Yönetim Kurulu Başkanı Ebru Akyüz, “Asgari ücret artışında beklenti minimum 25 bin 500 seviyelerinde ve işverenler 2025 bütçelerini bu minvalde planlanmaya başladı. Ancak özellikle hizmet ve üretim sektöründe bu rakamlarla firmaların iş gücü azaltmadan yola devam etmesi mümkün görünmüyor. 2025 yılının hem işverenler hem de işçiler için oldukça sıkıntılı geçeceği kanaatindeyim” dedi.

Asgari ücrete ara zam yapılmamış olmasına rağmen, işverenlerin kurum aidiyetini artırmak adına maaş iyileştirmeleri, performans primleri ve işe devamlılık primleri gibi çeşitli yöntemler uyguladığını söyleyen Akyüz, “Özellikle ekonomik belirsizlik dönemlerinde, iş gücü kaybını önlemek kritik bir öneme sahiptir. İşverenler, çalışanlarını elde tutmak adına yalnızca finansal teşvikler sağlamakla kalmaz, aynı zamanda çalışanlarına sağladıkları çalışma ortamını ve iş hayatındaki deneyimlerini de iyileştirmeye yönelik adımlar atarlar. Bu doğrultuda, çalışanların memnuniyetini ve verimliliğini artırmayı hedefleyen bu tür uygulamalar, uzun vadede şirketlerin başarısına önemli katkılar sağlar” dedi.

“ÜCRET ARTIŞLARI KUR POLİTİKASIYLA BİRLİKTE ELE ALINMALI

Üretim ve ihracat sektörlerinde, yüksek faiz ve düşük kur politikası sonucu rekabet gücümüzün düştüğü bir süreç yaşıyoruz. Ürün maliyeti içerisinde yer alan işçilik maliyeti tüm zamanların en yüksek seviyesinde. Böyle bir süreç içerisindeyken hedeflenen enflasyonun üzerinde verilecek olan bir asgari ücret artışı, sanayinin zaten zayıf seyreden rekabet gücünü iyice düşürecektir. Ücret artışlarının, kur politikası ile birlikte değerlendirip Türkiye, rekabet gücü yüksek bir ülke yapılmalı.

“YÜZDE 32 ORANINDA BİR ARTIŞ MUHTEMEL GÖRÜNÜYOR”

Asgari ücretin belirlenmesinde yaşam maliyeti, enflasyon oranları ve ekonomik koşullar gibi faktörler dikkate alınır. Yıl sonu tahmini enflasyon beklentisi yüzde 40 civarında. Bunların ışığında bakarsak asgari ücrette ortalama yüzde 35 civarın da bir artış olabilir, ancak önümüzdeki yıl enflasyon tahminleri de yüzde 25-30 dolaylarında. Tüm bu verileri ortalama yaparsak yüzde 32 civarında bir artış olması muhtemel görünüyor.

“İŞVERENLER VE ÇALIŞAN İÇİN DENGE SAĞLANMALI”

Asgari ücretli çalışanın çalışan nüfus içerisinde yüksek bir oranda olması nedeniyle yapılacak olan artış, diğer ücretli çalışanlara yapılacak zammı da belirleyecek. Gerek işveren ve gerekse çalışan için bir denge yakalanması gerekli. Asgari ücret artışının üretici maliyetlerine olan etkisi ve bunun beraberinde getireceği pahalılık da dikkate alınmalı. Dengesizlik, yüksek girdi maliyetlerine sebep olur. İstihdamın azalma ihtimali dikkate alınmalı.

“ÇALIŞAN VE İŞVEREN İÇİN AKILCI, MAKUL BİR ORAN OLMALI”

Firmalarımız düşük talep, yüksek faiz ve baskılanan döviz kuru ile mücadele ederken asgari ücret zammı sürecinde hem işçi hem de işverenlerin beklenti ve dengelerini gözetecek bir politika güdülmesi oldukça önemli. Özellikle son iki yıldır yapılan yüksek oranlı zamların çalışanların menfaati yerine enflasyonu tetikleyen ve sanayiciye anlamsız bir ek maliyet yükleyen bir kısır döngüden artık çıkmamız gerekiyor. Halihazırda birçok zorlukla mücadele eden işletmelerimiz için makul ve akılcı bir rakam hususunda karar kılınması önemli.

Girdi maliyetleri son bir yıl içerisinde döviz bazında yüzde 35-40 aralığında artan firmalarımız başta ihracat pazarlarımız olmak üzere özellikle ithal ürünler karşısında büyük pazar kaybettiler. Popülist, birkaç ay içerisinde eriyip giden ama sanayi sektörlerinde ağır yük teşkil eden bir zam oranı yerine tüm tarafların makul göreceği bir rakam üzerinde uzlaşmak önemli. Sanayiyi ve üretimi özendirici, vergi yükünü azaltan ve istihdamı daha rekabetçi kılacak politikalarla bu süreç desteklenmeli.

“İŞVEREN YÜKÜNÜ AZALTACAK DESTEK MEKANİZMASI GEREKİYOR”

Asgari ücrette yapılacak 2025 yılı zammı, geniş bir çalışan kitlesini ilgilendiren ve ekonomiye önemli yansımaları olacak kritik bir adım. İşveren tarafı olarak, zam oranının belirlenmesinde yıl sonu enflasyon rakamları ve güncel ekonomik koşulların yönlendirici olacağına inanıyoruz. Mevcut verilere göre yüzde 35 civarında bir zam oranının hem işgücü piyasası hem de işletmelerin sürdürülebilirliği açısından dengeli bir seviyede olduğu öngörülüyor.

Piyasanın canlanması için asgari ücretin doğru bir seviyede belirlenmesi, yalnızca çalışanların alım gücünü desteklemekle kalmayacak, aynı zamanda dolaylı olarak sanayi ve ticaret alanında talebi artırarak iş dünyasının elini rahatlatacak. Alım gücünün artışı, iç talebi destekleyerek işletmelerin üretim ve satış kapasitelerini yükseltmesine katkı sağlayacak. Maaşların artacağı bu süreçte, işverenlerin yükünü hafifletmek amacıyla sağlanacak destekler de büyük önem taşıyor. Vergi indirimleri, işveren sigorta primlerinde sağlanacak teşvik mekanizması olmalı.

“ARTIŞ ORANI DOLAR BAZINDA GEÇEN YILIN BAŞI İLE AYNI OLMALI”

İşverenler ve sanayiciler olarak bizlerin baktığı aslında asgari ücretin ne kadar olduğu değil, asgari ücret İstanbul gibi şehirlerde zaten uygulanamıyor, her şehir kendi özelinde piyasanın şartlarına, geçim koşullarına göre kendi ücretlerini belirliyor. Mesela ben kendi firmamda farklı şehirlerdeki şubelerde aynı işi yapan arkadaşlarıma farklı ücretler vermek durumunda kalıyorum.

Burada hepimizin takip ettiği artış oranı, bütün maaş grupları için bir sonraki dönemde baz aldığımız referans artış oranı oluyor. Elbette ki bu değerin hepimiz yukarılarda olmasını arzularken ne yazık ki ülkemizde enflasyon gerçeği gibi bir durumu da tetiklediği için mantıklı bir seviyede olmasını arzuluyoruz. Geçen yılbaşında asgari ücret ne kadarsa dolar bazında, bu yılda aynı rakamlar mertebesinde olmalı.

“OVP’DEKİ YENİ DÖNEM ENFLASYON HEDEFİ İLE BELİRLENMELİ”

ücretin işveren üzerindeki yükü giderilmediği sürece verilen her oran sektör için sıkıntı olacak. Şu anda 600 dolarlarda olan işçilik maliyetleri yeni zamlarla bin doları bulacak. Bu da maliyetler karşısında rakipleriyle rekabet gücünü kaybeden sektörümüzde yeni tedbirlerin alınmasını zorunlu kılacak, iş hacimleri düşecek, istihdamda yine kayıplar yaşanacak. Burada asgari ücret oranının enflasyon beklenti paralelinde olması gerekiyor. İşveren üzerindeki yükünde vergi desteği lazım. Bizim sorunlarımız maliyet artışı, kur baskısı nedeniyle artık rakiplerimizle rekabet edememek. Bu sorunların üstesinden gelmek, kan kaybını durdurmak için taleplerimiz var. Asgari ücret konusunda zam oranı OVP’deki yeni dönem enflasyon hedefi ile belirlenmeli. Maliyetlerimizi ancak bu şekilde dengeleyip rekabet edebiliriz.