BORSA AİZANOİ…

AİZANOİ Antik Kenti, Kütahya’ya 57 km. uzaklıkta, Çavdarhisar ilçesinin merkezinde bulunuyor. “İkinci Efes” olarak nitelenen AİZANOİ’de, Anadolu’nun en iyi korunmuş Zeus Tapınağı’nın yanı sıra 20.000 kişilik Amfi tiyatro ve 13.500 kişilik stadyum, 2 hamam, köprüler, su yolları, sütunlu cadde ve dünyanın ilk borsası bulunmaktadır. Evet, içerisinde dünyanın ilk borsa binasını barındıran tarihi AİZANOİ Antik kentidir.

AİZANOİ, Roma İmparatorluğu döneminde şarap yapımı, tahıl ve yün üretimi sayesinde (Macellum) zenginleşmiştir. Latince “Macellum”  balık, et ve et ürünleri, av hayvanları, meyve, sebze, şarap ve çeşitli gıda maddeleri ile bazı küçük el işlerinin alınıp-satıldığı bir çarşı binasıdır.

Günümüz ‘’ticaret borsaları’’ niteliğindeki gıda pazarı (Macellum) bundan yaklaşık 1.750 yıl önce M.S. 250’de kurulmuş. M.S. 300 yılından itibaren Roma İmparatoru Dioclatianus tarafından hem ‘’borsa’’ olarak hem de enflasyonla mücadele amacıyla fiyat tespitleri ilan edilen bir yer olmuş. Malların fiyatları sabitleştirilerek, enflasyona karşı tedbirler alınmış. AİZANOİ’de fiyatlar kararnamesi ‘’macellum’’ duvarlarına yazılarak belirlenmiş.

AİZANOİ’nin taş bloklarında enflasyonla mücadele için yaptığı fiyat tespitlerinin bir kopyası da bulunmaktadır. Bu yazılarla imparatorluk pazarlarında satılan tüm malların satış ücretleri ilan edilmiş.

Pazarda satılan bütün ürünlere tavan/maksimum fiyatlar uygulanmış. (Narh Kararnamesi)… Bu kararnamede belirtilen fiyatlardan daha pahalıya ürün satılması yasaklanarak, tavan fiyatları kararnamesi tüm ülkede uygulanmıştır.

Bu kararnamede, yaklaşık 1.500 kalemde yer alan mal ve ticari eşyaların tavan birim fiyatları mevcuttur. Benzeri uygulamaların, geçmiş tarihimizde de uygulandığı bir gerçektir.

Borsadaki yazıtlarda; sağlıklı ve güçlü bir erkek köle 30.000 dinar, eşek 15.000 dinar, at 90.000 dinar, erkek aslan 125.000 dinar, bir desen yapıcının günlük ücreti 150 dinardır ve bir avukatın ise şikayet başına aldığı ücret 250 dinardır.

Buradaki amaç, sürekli artan enflasyona karşı, halkın aynı ürünü her yerde aynı fiyata (zamsız) alabilmesidir.

Bu kanun işe yaramamış, tüccarlar mallarını satmak yerine stokçuluk yapmaya başlayarak, piyasaları çökertmişlerdir. Kanun yürürlükten kaldırılmış, paranın ve ürünlerin değeri piyasada dalgalanmaya bırakılmıştır.

Tarihte ilk borsanın ülkemiz sınırları içerisinde oluşması gerçekten çok ilginçtir. Borsa, üretim ekonomisinde geçerlidir. O tarihlerde kadim Anadolu’da üretim ve ticaretin var oluşu ve başka bölgelere yayılması önemlidir.

Şu bir gerçek ki; enflasyon ile mücadelede, ekonomik verilere piyasa dışı uygulamalar ve müdahaleler geçmişte olduğu gibi sonuç vermeyecektir. Yüksek katma değer yaratan teknolojik üretim yerine ithalata dayalı, katma değersiz üretim ile bir yere varılamayacaktır. Enflasyon, devleti yönetenlerin, tüm kurumların ve bizlerin elbirliği ile mücadele ederek başarabileceğimiz bir süreçtir.

Devleti yönetenlerin, israf ve tüketim özentilerini ve verimsiz altyapı yatırımlarını bir an önce sonlandırması gerekmektedir. Ayrıca piyasadaki gerçek verilerin yanlış bir şekilde sunulması, devlete olan güveni sarsacaktır. Kamu kuruluşlarına olan güvensizlik, ülke yönetiminde onarılamayacak yaralar açabilecektir.

Cumhuriyetimizin kuruluş yıllarında uyguladığı üretime yönelik gerçekçi politikalar sayesinde, üretmiş, paylaşmış ve katma değer yaratmıştır. Bu süreçte Osmanlı’dan kalan borçlar ödenmiş, denk bütçe ve dengeli mali politikalar sayesinde enflasyonsuz bir ekonomik süreç oluşmuştur.

AİZANOİ’deki ekonomik uygulamalardan ders alınması dileğiyle…