‘Kapıdağ Gezgini’ Ali Kale ile KYZIKOS Harabeleri Gezintisi

‘’Dünyanın en büyük tapınak sütun başlığı Balıkesir Kyzikos Antik Kentinde çıkarıldı.’’ (1)

“Bu 1.90 metre çapı 2.50 metre yüksekliğiyle döneminde Roma İmparatorluğu’nun sınırları içinde yapılan en büyük ve en zarif korinth sütün başlığıdır. Roma İmparatorluğu döneminde yapılmış korinth düzeninde ve bu büyüklükte başka bir sütun başlığı yoktur.” (1)  (Korint düzeni; sütun başlarının akantus yapraklarıyla süslendiği ve sütunların bir kaide üzerine oturtulduğu, klasik mimarideki üç düzenden biridir.)

Atatürk Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nurettin Koçhan’a göre Balıkesir/Erdek ilçesindeki Kyzikos (Belkıs) Tapınağında devam eden kazılarda çıkarılan tarihi eserlerin önemi çok büyüktür.

Kyzikos Antik Kenti, Erdek ilçesine 12 km. uzaklıkta olup, Kirazlı Manastırı, Belkıs Harabeleri, Zeytinli Ada vb. yerler tarihi açıdan önemli bir kültürel mirasımızdır. Tarihi açıdan Neolitik (M.Ö 6.000) ve Kalkolitik (M.Ö. 5.000) dönemi yaşamıştır.

Kyzikos, M.Ö 334 yılında Büyük İskender’in, Persleri yenmesi sonucu Makedonyalılar’ın egemenliğine  geçmiştir.

Beni hayretler içinde bırakan konu, tarihi zenginlikler içinde toprak altında gömülü bu tarihi varlıkların değerinin halen farkında olmadığımızdır.

Kültürel tarihi hazinemiz toprak altında, harabe şeklinde, üstü tamamen ağaçlarla kaplı, korumasız, bakımsız, yürek yakıcı bir durumda. Maalesef tarihi yerlerimizin önemini kavrayamadığımızdan dolayı gerektiği şekilde de değerlendiremiyoruz.

Ali Kale’yi tanımam, kendisinin hemen hemen her gün Kapıdağ Yarımadası’nın birçok yerine gidip, oradan fotoğraf ve videolarla bizleri bilgilendirmesi, o coğrafyanın bilmediğimiz yerlerini, bitkilerini bizlere tanıtması ile başladı.

Doğa sevgisi sayesinde, işinden sonra doğaya koşan, doğada insanlar tarafından verilen zararı, çöp yığınlarını gerektiğinde temizleyerek, örnek vatandaşlığın öncülüğünü yapan ‘KAPIDAĞ GEZGİNİ’ Ali Kale…

Hiç tanımadığım, sadece facebookta bizlere Kapıdağ bölgesini tanıtan Ali Kale’yi aradım ve ”Bize (Göksel Saylı – Fikret Şentürk) Kyzikos ve Belkıs Harabeleri’ni gezdirebilir misin?”  dediğimde, hemen yer ve saat belirleyerek buluştuk. Kendisi Bandırma’da işyerindeki mesaisini bitirir bitirmez bizlerin yanına geldi.

Güler yüzü, sevecenliği, hoşgörüsü ve doğa severliği ile bizleri karşılayarak, arabası ile yola koyulduk. Biraz sonra, sanki kırk yıllık dost gibi karşılıklı iletişime geçtik. Elbette, Ocaklar Köyünden ortak dostlarımız vardı; Cüneyt Kaptan ve Adem Halat…

Önce, Kyzikos Harabeleri’ni gezdik ve ‘’dünyanın en büyük tapınak sütun başlığını’’ hayranlıkla ve üzüntü içinde seyrettik… Dünya tarihinde önemli bir tarihi mirasın hüzünlü öyküsü, gözlerimin önünden akıp geçti… Çok kötü ve zor bir yoldan Belkıs su kemerlerinin olduğu bölgeye gittik. Burada dünya kültürel miraslarımızın durumunun içler acısı durumunu tekrar gözlemledik. Çok, çok yazık…

Kapıdağ Yarımadası, Balıkesir ilinin Erdek ilçesini ana karaya bağlayan ve eski dönemlerde ada olan Marmara Denizi içindeki yarımadadadır.

Ocaklar, Narlı, İlhanlar, Doğanlar, Turanlar, Ormanlı, Ballıpınar, Karşıyaka, Tatlısu, Aşağıyapıcı vb. köyleri ve yerleşim yerleri ile yaz aylarında önemli tarihi ve turistik bir bölgedir.

Tarihi kimliği sebebiyle Kyzikos önemli  bir liman olup, birçok kez depremlerle ve istilalar sonucu yerle bir olmuştur, yıkılmıştır.

‘’Kyzikos kentinde ilk ikamet edenlerin Dolion’lar oldukları ve şehrin kurucusunun da Kral Kyzikos olduğu biliniyor. Kyzikos ve Erdek, M.Ö. 334 – 330 yılları arasında Helenistik çağda ve yine Roma zamanında, sanatta ve mimari de özellikle de heykeltıraş alanında erişilmez bir seviyeye ulaşmış.” (2)

Kyzikos, Bizans döneminde zeytin, zeytinyağı, balık ve şarap açısından önemli ticaret merkezi olmuştur.

”Kapıdağ’da çıkarılan renkli mermerleri büyük ustalıkla işleyen Kyzikozlu heykeltraşların, o dönemde yaşamış olan birçok kral ve imparatorlara, saraylar, saray süslemeleri, tanrıları adına tapınaklar, mezar süsleri, sütun başlıkları ve su kemerleri yaptıklarını tarihi yazılardan öğrenmekteyiz.” (2)

“Dünyanın 8. Harikası olmaya aday Kyzikos’taki, Hadrianus Tapınağı da imparator Hadrianus adına Kyzikoslu mimarlar tarafından yapılmış. Bugünkü zamanda Ege’de, Efes, Söke, Milet  ve Bergama’daki farklı mabetlerin sütun başlıkları ile süslemelerinin Kyzikoslu mimarlarca yapıldığı biliniyor.” (2)

‘’Uzunluğunun 116 metre, genişliğinin ise 62 metre olduğu tahmin edilen tapınağın, Efes Artemis ve Didim Apollon tapınakları kadar büyük olduğu belirtiliyor.” (3)

Ali Kale’nin o bölgede yaptıklarından gözlemlediklerim; yabani meyve ağaçlarını aşılamak, yeni meyve fidanları dikmek, gittiği yerlerde çevre temizliğini yapmak ve o yerleri tanıtarak biz doğaseverlere örnek olmasıdır.

İşyerinden ve evinden artan zamanlarını doğaya adayan Ali kardeşim, hoşgörü, doğa sevgisi ve azmiyle örnek kişiliği, bizlerin (Göksel Saylı – Fikret Şentürk) ona, ‘KAPIDAĞ GEZGİNİ’ unvanını vermemize sebep olmuştur.

Kapıdağ Yarımadası’nın doğa ve yaşam sevdalısı sevgili Ali Kale…  Keşke her il, ilçe ve köyde onun gibi yüreği doğa sevgisi ile çarpan insanlar olsa yaşam daha başka olur.

Kamunun önceliğinde tüm dernek, vakıf, STK, birlik ve vatandaşlarımızın elbirliği ile gerekli maddi ve manevi desteklerin sağlanarak tüm tarihi yeraltı kaynaklarımızın bir an önce dünya kültürel miras listelerine girmesini sağlamalıyız.

Sağlık, sevgi ve hoşgörü ile kalınız…