Mudanya’da kırılan mermer masa!

Yapılan bütün hazırlıklara rağmen Mudanya, savaşın kötü izlerini taşıyordu. Delegeler yanmış yıkılmış sokaklardan geçerken, İtalyan delegesi acı bir itirafta bulunuyordu: ‘’Haydutlar… Buradan eşkıyalar geçmiş.’’ Maalesef 1922 yılındaki güzel Mudanyamızın durumu içler acısıydı…

03.10.1922 tarihinde İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan delegeleri (General) gemilerle Mudanya açıklarına gelirler ve demir atarlar. Filikalarla Mudanya’daki ahşap iskeleye çıkarlar. Gelen generaller müzakerenin nerede yapılacağını bilmedikleri için iskelede beklerler. İsmet  İnönü bir subayını iskeleye gönderir. Görüşmelerin yapılacağı yeri generallere bildirir ve davet eder. İngiliz General Harrington; (aynı zamanda İstanbul’u işgal eden komutandır.) ‘’Biz burada hepimiz generaliz. Sizin generaliniz gelmeden görüşmenin yapılacağı binaya gelmeyiz!’’ diyerek bu daveti reddeder. Subay geri dönüp durumu İnönü’ye anlatır.

İnönü; ‘’Biz galip devletiz, mağlup değiliz ki, ayaklarına gidelim!’’ der ve subayını bir kez  daha gönderir. İskelede bekleyen generaller biraz bekleyip tekrar geldikleri gemilere giderler. Sonra tekrar geri dönerler. Ama bu kez onları karşılayan subay ortada yoktur. Mudanya hakkında bilgi alarak konferansın yapılacağı Mütareke Binası’na giderler. İnönü kendilerini kapıda karşılar.

Yunan General’in görüşmelere katılması tarafımızca kabul edilmediğinden, Yunanlı General Mudanya açıklarında bekleyen gemisine geri döner.

Görüşmelerin yapılacağı Mütareke Odası’na geçilir. İngiliz General Harrington, ‘’Yerlerimizi öğrendik, gemilerimize geri dönelim‘’ der. Buna İnönü’nün cevabı; ‘’Bundan sonra benim emrim altındasınız. Ben izin verirsem dönebilirsiniz.‘’ der. Harrington ise, ‘’Paşam fazla ileri gidiyorsunuz, İstanbul’u yakarım.‘’ deyince buna çok öfkelenen İnönü, ‘’Sen, İstanbul’u yak ama ben,  Çanakkale Boğazını kapatırsam, gemilerinizi balık gibi yüzdürürüm.’’ diyerek yumruğunu konsolun önündeki ‘’mermer masaya‘’ indirir ve masanın mermeri kırılır!

Evet, bence bu mermer masaya vurulan yumruk,  Yüce Türk Milleti  nezdinde emperyalizme vurulan bir tokat olup, Mudanya Mütarekesi’nin kazanılmasında önemli bir rol oynamıştır. Mudanya Mütarekesi bağımsızlığı kendisine ülkü edinmiş Türk Milleti’ne takılmak istenen kelepçelerin koparıldığı, resmi bir belgedir.

İnönü’nün yumruk atarak ‘’mermer masayı’’ kırması olayını, yakın zamanda kaybettiğim ve her an yokluğunu yakından hissettiğim güzel insan, babam Veli Saylı’dan birçok kez dinlemiş, çok hoşuma gitmiş  ve de gururlanmıştım.

Evet, Mudanya Mütarekesi sayesindeki kazanımlarımız; tek kurşun atmadan İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya işgalden kurtuldu.  Tarihi antlaşmayla, milli mücadelenin savaş dönemi sona erdi. Yunanlılar, Anadolu’dan kovuldu. Yunanlıların megalo idea (Büyük Yunanistan) düşüncesi tarihe gömüldü. Anadolu projesinde başarılı olamaması üzerine İngiltere’de Lloyd George Hükümeti düştü. Mondros Ateşkes Antlaşması geçerli bir belge olmaktan çıktı.  Böylelikle, askeri zaferin ardından TBMM ‘’siyasi‘’ bir zafer de kazanarak, Lozan Antlaşması’na olumlu bir zemin hazırlamıştır.

Mudanya ilçemiz, Cumhuriyetimizin biçimlendiği, umutların yeşerdiği yerdir. Mudanya Mütarekesi olmasaydı, Lozan olmayacaktı. Lozan olmasaydı Türkiye Cumhuriyeti olmayacaktı!

İsmet Paşa’nın, daha toplantının ilk gününde evsahibi; aynı zamanda galip bir ordunun komutanı olarak girişimi eline alması da, ayrıca üzerinde durulması gerekir. Ord. Prof. Dr. Enver Ziya Karal, Mudanya Mütarekesi’nin İsmet İnönü’nün “çelik iradesi” ile kazanıldığını özellikle vurgulamıştır.

Mudanya Mütarekesi, Atatürk’ümüzün Ankara’dan verdiği destek sayesinde yürütülmüştür. İnönü’nün kişiliğinden, muhakeme yeteneğinden, soğukkanlılığından, ileri görüşlülüğünden, başarıyla tamamladığı askerlik tahsili ve tüm cephelerde verdiği kahramanca başarılar sayesinde kazanılmış  askeri, siyasi ve politik bir başarıdır. Mustafa Kemal Atatürk’e göre savaş kazanılmış, emperyalizme tokat atılmış, sıra barışa gelmişti.

İNÖNÜ,  tıpkı Mustafa Kemal Atatürk gibi, Yemen çöllerinden Suriye-Filistin dağlarına, Sakarya ve Afyon ovalarına uzanan uzun askerlik hayatı boyunca Türk ordusuna komuta etti, zaferler kazandı. Milli mücadelede Yunan’a ilk darbeyi İnönü savaşlarında, O vurdu.

İnönü’nün, savaş meydanlarında ve Mudanya-Lozan antlaşmalarında gösterdiği başarıları siyasi alanlarda gösteremediği konusu elbette tartışmalıdır. Cumhuriyet kuruluncaya dek yaşamı savaş ortamlarında, cephelerde geçen İnönü dahil herkes eleştirilebilir. Özellikle Mustafa Kemal Atatürk sonrası dönemlerdeki ABD ile olan ilişkilerini elbette eleştireceğiz. Ama bunları yaparken, o günün ekonomik, siyasi ve jeopolitik koşullarının mantığına göre yapmalıyız.

İnönü’ye ait ‘’Bir memlekette namuslular, namussuzlar kadar cesur olmadıkça, o memlekette kurtuluş yoktur.’’ ve ‘’Yalana dayanarak devlet yönetilmez.’’ sözleri tarih sayfasında yerini almıştır.

Bu sözler günümüz siyaset insanlarına ders niteliğinde olup, başka söze de gerek yoktur.