ŞEKER DÜŞMESİ (Hipoglisemi)

Dışarıdan fark edilmesi kolay ve çözümü de genellikle oldukça basit olan bir sağlık sorunundan bahsetmek istiyorum bu makalemde. Birçoğunuz şimdi anlatacağım tabloyu izlemiş ya da bizzat yaşamış olabilirsiniz. Bu tablodaki belirti veya yakınmaların hepsi birden olmayabilir.

Örneğin, birinin aniden ellerinin titremeye başladığına, elinin ayağının buz gibi olduğuna, boncuk boncuk terlediğine, ağzından anlamsız sözler döküldüğüne, durup dururken şaşkın veya sinirli bir hale geldiğine tanık oldunuz mu hiç?

Böyle bir durumla karşılaştığınızda şeker düşmesi ihtimali mutlaka akla gelmelidir. Bu kişi baş ağrısı, baş dönmesi ve çarpıntıdan yakınıyorsa, acıktığını söylüyorsa ve rengi solmuşsa büyük olasılıkla şekeri düşmüş olabilir. Kesme şeker veya şekerli içecek vererek böyle bir hastayı iyileştirmiş olanlar da vardır şu anda bu satırları okumayı sürdürenler arasında.

Hipoglisemiye bazen o kadar da kolay çözüm bulunamaz. Acil tıbbi müdahale gerekebilir. Müdahalede gecikme olduğunda nöbetler başlayabilir, kalp ritminde bozulma, kalp krizi, göz içi kanaması ve hatta koma bile görülebilir. Özellikle yaşlılarda uzun süren şeker düşüklüğü hayati tehlike yaratabilir.

Şeker düzeyinin 50 mg’ın altında olması, hipoglisemiye ait belirtilerin varlığı, şeker veya şekerli sıvı ile düzelme olması tanı için yeterlidir.

Tedavi ve takibi iyi yapılmayan ve şekeri genellikle yüksek seyreden şeker hastalarında 50 mg’ın çok üstünde de hipoglisemi bulguları görülebilir. Örneğin; şekeri 300’lü, 400’lü sayılardan aniden örneğin 150’ye düşen bir hastada da hipoglisemiye ait bulgular görülebilir.

Uzun yıllardır şeker hastalığıyla yaşayan bazı hastalar zamanla gelişen ve nöropati adı verilen sinir hasarı nedeniyle şeker düşmesini hissedemeyebilir. Kullandıkları bazı ilaçlar, örneğin beta bloker adı verilen bir grup ilaç da bu olumsuzluğa katkı yapabilir.

Şeker hastalığı, hipogliseminin tek değil ama en sık görülen nedenidir. Şeker hastaları öğünlerin gecikmesi, ara öğünlerin ihmali, yetersiz beslenme, ağır egzersizler, aşırı alkol, kullanılan insülin veya ilaç dozunun yüksek olması gibi nedenlerle hipoglisemiye girebilirler. Kilo kaybı, adet dönemleri ve doğum sonrası dönemde de şeker düşmesine rastlanabilir. Eski şeker hastalarında mide boşalmasında gecikme olması da şeker düşmesine neden olabilir.

Türk Endokrin ve Metabolizma Derneği şeker hastalarındaki hipogliseminin tedavisi için şu önerileri yapmıştır:

1. Hafif hipoglisemi durumlarında hastaya hemen 4 adet kesme şeker veya bulunabilirse 150 cc portakal suyu verilmeli, 15 dakika sonra tekrar şeker ölçülmeli, şeker 80 mg’ın altında ise tekrar aynısı yapılmalı.
2. Orta derecedeki hipoglisemi durumlarında 5 adet kesme şeker veya 200 cc portakal suyu verilmeli, on beş dakika sonra şeker 80 mg’ın altında ise aynısı tekrarlanmalı.
3. Daha ileri durumlarda acil tıbbi yardım istenmeli.

Şeker hastalığı olmayıp tokluk sırasında görülen hipoglisemiler (reaktif hipoglisemiler) için üç örnek vermek istiyorum:

1. Yemekten bir kaç saat sonra görülen şeker düşmelerinin nedeni insülin direnci olabilir. Gizli şeker diye bahsedilen bu dönem şeker düşmelerinin görüldüğü dönemdir. Yemeklerden sonra bazı kilolu kişilerde uyuklama olur ya, işte bu durum gizli şekerin en bilinen belirtisidir. Bu kişilerin üç ana ve üç ara öğün yemeleri, şekerli yiyecek ve içeceklerden uzak durmaları önerilir.
2. Mide ameliyatı geçirenlerin yüzde 15’inde görülebilen hipogliseminin nedeni midenin hızla boşalıp gıdaların ince bağırsağa ulaşmasıdır. Bu durumlarda kan şekeri önce hızla yükselip sonra hızla düşer. Bu kişiler azar azar ve sık sık yemek yerlerse sorunları bir ölçüde azalır.
3. Heliobakter pilorinin neden olduğu bir tür gastritte hipogisemi görülebilir.

Şeker hastalığı olmayıp açlık sırasında görülen hipoglisemiler için de bazı örnekler vermek istiyorum:

1. Aşırı miktarda alkol alanlarda karaciğerden kana şeker geçişi yavaşlayıp şeker düşmesi görülebilir.
2. Karaciğer sirozu, viral hepatitler, böbrek yetmezliği, kalp yetmezliği ve sepsis (Mikropların kana yayılması) şeker düşmesine neden olabilir.
3. İleri derecede yeme bozukluğu, örneğin anorexia nevroza şeker düşmesi sebeplerinden biridir.
4. Hamilelik sırasında şeker düşebilir.
5. Pankreasın insülin veya insülin benzeri etki gösteren bir hormon salgılayan tümörlerinde ciddi hipoglisemilerle karşılaşılabilir.
6. İnsüline zıt etkisi olan glukagon, büyüme hormonu, tiroid hormonu ve kortizolün eksik üretiminde açlık sırasında hipoglisemi görülebilir.
7. Bazı depresyon ilaçları ve aspirin de şeker düşmesine neden olabilir.

Şeker hastası olmayanlardaki hipogliseminin acil tedavisi şeker hastalarındaki gibidir. Fakat önemli olan altta yatan neden neyse onu bulup tedavi etmektir.

Selam ve saygılarımla…